Έλληνας Γαμπρός

Αφίσα: Ανδρέας Εμμανουήλ 

Χαιρετάμε το 2019 με μια ταινία μικρού μήκους που γύρισα αυτή τη χρονιά. 

Ο Έλληνας Γαμπρός δεν είναι ένας, δεν είναι καν άνθρωπος, αλλά ιδεολογία! Ας δούμε μερικές μορφές του... Οποιαδήποτε ομοιότητα με πραγματικά πρόσωπα έγινε φυσικά επίτηδες! Η ταινία συμμετείχε στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Χανίων (2019) Σενάριο - Σκηνοθεσία- Moντάζ: Ανδρέας Κατσικούδης

Λέξεις Φωτός

Ε. Καντάβα, Λέξεις Φωτός (φωτ. Susan Meiselas, Magnum)

Δύσκολο βιβλίο για το ευρύ κοινό, αλλά με πολλές διαστάσεις και προεκτάσεις. Ο συγγραφέας ασχολείται με τη φωτογραφία για να τη χρησιμοποιήσει κυρίως ως εργαλείο προσέγγισης της ιστορίας. Επίσης η φωτογραφία ως τέχνη και τεχνική του δίνει δυνατότητες για φιλοσοφικό στοχασμό. Τίποτα δεν μένει ίδιο μετά την εφεύρεση της φωτογραφίας και του κινηματογράφου!

Η ιστορία, η μνήμη, τα προσωπικά βιώματα, η αλήθεια, η πολιτική, ο πόλεμος, η σκηνοθεσία της ζωής μας...

Οι βασικές θεωρητικές προσεγγίσεις που αφορούν τη φωτογραφία είναι τρεις: η σημειωτική, η ψυχαναλυτική και η κοινωνική (για κάποιους ταυτίζεται με τη μαρξιστική). Ο Καντάβα στηριζόμενος στο έργο του Ζακ Ντεριντά και του Βάλτερ Μπένγιαμιν  ασχολείται με τις δύο τελευταίες. 

O Walter Benjamin ανάμεσα στα άλλα που είπε για τη φωτογραφία, έδωσε έμφαση στην επιρροή της σε όλο τον κόσμο της τέχνης και της κοινωνίας. Η μαζική αναπαραγωγή αντιγράφων έργων τέχνης τους στερεί την αύρα αυθεντικότητας που είχαν. Τώρα είναι παντού, μπορεί να τα έχει ο καθένας, ο κόσμος γεμίζει αντίγραφα που κυκλοφορούν ανεξάρτητα από τα πρωτότυπα και είναι ανοικτά σε διάφορες χρήσεις κι ερμηνείες. Το κλασικό του δοκίμιο “Το έργο τέχνης στην εποχή της μηχανικής αναπαραγωγής” (1936) έχει δώσει σήμερα ανάλογους προβληματισμούς και γράφονται άρθρα με παρόμοιους τίτλους – απλά η λέξη “μηχανική” αλλάζει σε ψηφιακή ή ηλεκτρονική ή κυβερνητική...

Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα σημεία του βιβλίου είναι οι αναφορές στη χρήση της φωτογραφίας και του κινηματογράφου από το ναζισμό.  Ο Χίτλερ άντλησε συνειδητά δύναμη από τα μέσα αυτά και μεγάλες του συγκεντρώσεις σκηνοθετήθηκαν έτσι ώστε να φωτογραφηθούν και να κινηματογραφηθούν. Δεν είναι τυχαίο από την άλλη το κλείσιμο του πολυσυλλεκτικού Bauhaus και η απαγόρευση κάθε μορφής τέχνης που δεν είχε την αισθητική του Γ΄ Ράιχ.

Εδώ θυμηθήκαμε και έναν από τους αγαπημένους μας φωτογράφους: O August Sander ξεκίνησε να κάνει ένα ιδιαίτερα φιλόδοξο σχέδιο: να φωτογραφίσει κάθε τύπο ανθρώπου, να φτιάξει το άλμπουμ: Ο άνθρωπος του 20ου αιώνα. Το σχέδιο του όμως δεν άρεσε στους Ναζί που ήθελαν να προβάλουν μόνο ένα συγκεκριμένο τύπο ανθρώπου, ενώ ο Sander έδειχνε την ποικιλομορφία των ανθρώπων γύρω του κι έτσι μεγάλο μέρος της δουλειάς του καταστράφηκε από αυτούς και του απαγόρεψαν να κάνει πορτρέτα! Βρήκαν τη δουλειά του ως εκφυλιστική και υποτιμητική για τους Γερμανούς (το Γ΄ Ράιχ έκαψε πολλά βιβλία και κατέστρεψε ή κατάσχεσε άπειρα έργα τέχνης, τα οποία δεν είχε πρόβλημα να τα μοσχοπουλάει όταν έβρισκε ευκαιρία).  

Εντουάρντο Καντάβα, Λέξεις Φωτός, Θέσεις για τη φωτογραφία της ιστορίας,
Μετάφραση - Επίμετρο: Μανόλης Αθανασάκης, Εισαγωγή: Αριστείδης Μπαλτάς,
Εκδόσεις Νήσος, Αθήνα 2014

Σύγχρονη Ελλην. Φωτογραφία (βιβλίο)

Παρουσίαση βιβλίου

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ του Κώστα Ιωαννίδη

Δεν υπάρχουν πολλά βιβλία για τη σύγχρονη ελληνική φωτογραφία.  Όπως και σε άλλα θέματα η χώρα μας είναι πίσω και στη φωτογραφία – ως ιστορία, θεωρία, τέχνη, φιλοσοφία, κοινωνιολογία.

Ο Κώστας Ιωαννίδης έγραψε ένα βιβλίο που διαβάζεται εύκολα και αυτό δεν είναι συνηθισμένο για πανεπιστημιακό δάσκαλο.  Με απλό τρόπο, ενώ συγχρόνως δεν μιλάει μόνο για φωτογράφους και τάσεις, για θέματα και γεγονότα, αλλά ορίζοντας έννοιες,  μας δίνει και ένα πλαίσιο συζήτησης για τη φωτογραφία ως τέχνη.  Όπως γράφει και ο ίδιος: Χρειαζόμαστε πρώτα λέξεις κοινά αποδεκτές για να μιλήσουμε κατόπιν για τα πράγματα.

Η σύγχρονη ελληνική φωτογραφία, όπως φαίνεται και από αυτό το βιβλίο, δεν είναι μία, όπως μία δεν είναι η φωτογραφία ως τέχνη. Υπάρχουν, ειδικά σήμερα, στη μεταμοντέρνα εποχή, πολλά αισθητικά ρεύματα και τρόποι προσέγγισης των θεμάτων, αλλά και της ίδιας της φωτογραφίας ως μέσου.

Οι βεβαιότητες και οι αφορισμοί δεν ταιριάζουν στον 21^ο αιώνα. Ένα από τα αγαπημένα θέματα των φωτογράφων (όπως και των υπόλοιπων καλλιτεχνών) είναι η ίδια η αμφισβήτηση της εικόνας. Αυτό που βλέπεις, είναι αυτό που βλέπεις; Γιατί; Σε ποιο πλαίσιο; Τι κρύβεται από πίσω; Τι θέλω να σε κάνω να πιστέψεις;

Βρήκα ιδιαίτερα ενδιαφέρον τον τρόπο που ταξινομεί τις σύγχρονες τάσεις ο συγγραφέας μέσα από τα θέματα που απασχολούν τους φωτογράφους.  Ενδεικτικά παραθέτω τους τίτλους κεφαλαίων του βιβλίου του:

Το σώμα ως γλυπτό, Το φωτογραφικό ανοίκειο, Η ανία ως εικονοπλαστική στρατηγική, Επιτελεστικές πρακτικές, Η φωτογραφία του κοινωνικού χώρου, Οικειοποιήσεις και σφετερισμοί, Το τοπίο και οι θεατές του.

Αρκετά από τα ονόματα που παραθέτει ομολογώ δεν τα ήξερα, αν και διαβάζω οτιδήποτε σχετικό υπάρχει τα τελευταία χρόνια και φυσικά πηγαίνω και σε όσες εκθέσεις μπορώ. Σκοπεύω να μελετήσω τη δουλειά μερικών από αυτών των φωτογράφων, ενώ άλλα ονόματα πιστεύω αναφέρονται περισσότερα για τη θεματολογία τους παρά για το επίπεδο της δουλειάς τους.

Γνωρίζω ότι στη σύγχρονη τέχνη δεν παίζει τόσο μεγάλο ρόλο η αισθητική (όσο στο μοντερνισμό) και κάποιες φορές αποφεύγεται συνειδητά, αλλά δεν μου αρκεί πάντα το θέμα για να χαρακτηρίσω ενδιαφέρουσα μια δουλειά. Πόσες ακόμη άσχημες ή άτσαλες ή αδιάφορες φωτογραφίες πρέπει να δούμε και μετά να διαβάσουμε το σκεπτικό του φωτογράφου για να καταλάβουμε τι κάνει και γιατί;  Αλλά όπως και σε όλες τις τάσεις πάντα υπάρχουν οι καλοί, οι κακοί και οι μέτριοι (απλά μια εννοιολογική φωτογραφία που δεν έχει πρωτοτυπία σε κανένα επίπεδο δεν βλέπεται, βαριέμαι πια να προσπαθήσω!).

Το βιβλίο έχει μεγάλο λοιπόν ενδιαφέρον για τους φίλους της φωτογραφίας. Ακόμη κι αν είστε θιασώτες πιο «κλασικών» μορφών «καλλιτεχνικής φωτογραφίας» θα πάρετε ιδέες για το τι κάνουν οι άλλοι φωτογράφοι σε διεθνές επίπεδο (το βιβλίο βέβαια μιλάει για Έλληνες, αλλά αυτές είναι παγκόσμιες τάσεις της σύγχρονης φωτογραφίας) και θα προβληματιστείτε για τα φωτογραφικά θέματα, τους τρόπους παρουσίασής τους και την αλήθεια της εικόνας. 

Επίσης θεωρώ σημαντικό που ασχολείται έντονα ο συγγραφέας με το πώς παρουσιάζουν οι φωτογράφοι το «διαφορετικό» και την προσοχή που χρειάζεται για να μην αισθητικοποιήσουν θέματα όπως την παραμονή σε ένα ψυχιατρείο ή φυλακή.

Γράφει για παράδειγμα σε ένα σημείο ο Κώστας Ιωαννίδης: Η δε προσέγγιση της ετερότητας μέσω θεμάτων όπως «τσιγγάνος», «μετανάστης» κ.ο.κ., προκειμένου το αποτέλεσμα να συνιστά πολιτικά δυναμική παρέμβαση οφείλει να συνοδεύεται από την τοποθέτηση του ζητήματος του «ποιος είμαι εγώ», «εκ μέρους τίνος μιλώ», και τέλος «σε ποιον απευθύνομαι», αλλιώς η διαφορετικότητα και ο άλλος αποτελούν απλώς αναλώσιμα θέματα και θεάματα σε μια βιομηχανία (πολιτικά ορθών, τελευταία) εικόνων.

Η έκδοση είναι ιδιαίτερα φροντισμένη από τις εκδόσεις Futura που εδώ και πολλά χρόνια όχι μόνο μας προσφέρουν μερικά από τα πιο ενδιαφέροντα βιβλία τέχνης, αλλά διακρίνονται κι από την όμορφη γραφιστική τους δουλειά και γενικότερα επιμέλεια.

Κώστας Ιωαννίδης, Σύγχρονη Ελληνική Φωτογραφία, Ένας αιώνας σε τριάντα χρόνια

Εκδόσεις Futura, Αθήνα 2008

                        

Ανδρέας Κατσικούδης

www.andreaskatsikoudis.com

Το κείμενο αυτό πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό Photologio τον Οκτώβριο του 2019

DADA – η αναρχία στην τέχνη

Μαθήματα Ιστορίας της Τέχνης στο Cinemarian

Με τον Ανδρέα Κατσικούδη

Η ιστορία της τέχνης μπορεί να μας κάνει να απολαμβάνουμε καλύτερα την τέχνη, να βρούμε δημιουργικές ιδέες και έμπνευση για ότι κάνουμε στη ζωή μας (ειδικά αν είμαστε οι ίδιοι καλλιτέχνες), να δούμε τις ιστορικές μας γνώσεις από μια νέα οπτική και να καταλάβουμε καλύτερα τον κόσμο γενικότερα. Η ιστορία τέχνης είναι ένας πλούσιος κόσμος συναισθημάτων, ιδεών, αισθητικών, τεχνικών, τεχνολογιών, τρόπων ζωής και ιστορικών στιγμών που επηρέασαν τον πολιτισμό μας. 

2^η παρουσίαση: dada – η αναρχία στην τέχνη

Σάββατο 21 Δεκεμβρίου 2019

Σε αυτή τη συνάντηση θα μιλήσουμε για το κίνημα που προσπάθησε να καταστρέψει την τέχνη, που έβγαλε γλώσσα σε όλες τις αξίες του πολιτισμού, που πρότεινε ριζοσπαστικές μορφές έκφρασης και η επιρροή του φτάνει μέχρι τις μέρες μας.

 Ποια είναι η σχέση του DADA με κινήματα σαν το σουρεαλισμό, τον αμερικάνικο αφηρημένο εξπρεσιονισμό, την pop art, το σουρεαλισμό, την εννοιολογική τέχνη; Πώς επηρεάστηκαν από τις τεχνικές του καλλιτέχνες όπως ο W. Burroughs, o Frank Zappa, o David Bowie και πώς ο τρόπος σκέψης του άγγιξε το punk;

Με παραδείγματα από τις εικαστικές τέχνες, τον κινηματογράφο, τη λογοτεχνία, τη φωτογραφία και άλλες τέχνες θα συζητήσουμε για τη φιλοσοφία του κινήματος μα περισσότερο για την επίδρασή του σε αυτές τις τέχνες, τις αισθητικές που εισήγαγε και την επιρροή του σε συγκεκριμένους καλλιτέχνες της εποχής μας. Ένα μεγάλο κομμάτι της σύγχρονης τέχνης («μα είναι τέχνη αυτό;») έχει τις ρίζες του εδώ!

Το DADA ήταν μεν βραχύβιο κίνημα, αλλά τόσο ριζοσπαστικό  που οι καλλιτεχνικές πρακτικές του (τις περισσότερες τις συναντάμε και στο σουρεαλισμό που ακολούθησε) δίνουν έμπνευση σε καλλιτέχνες, εκπαιδευτικούς, ψυχολόγους, αλλά και κάθε άνθρωπο που τον ενδιαφέρει η δημιουργικότητα. Στην παρουσίασή μας θα δοκιμάσουμε με το κοινό μερικές από αυτές.

Είστε όλοι κατηγορούμενοι, σηκωθείτε πάνω

Τι κάνετε εδώ, μαντρωμένοι σαν σοβαρά στρείδια

Το Νταντά δεν αισθάνεται τίποτα, είναι τίποτα, τίποτα, τίποτα

Είναι σαν τις ελπίδες σας, τίποτα

Σαν το παράδεισό σας, τίποτα

Σαν τους καλλιτέχνες σας, τίποτα

Σαν τη θρησκεία σας, τίποτα

Φρανσίς Πικαμπιά, απόσπασμα από το Κανιβαλικό Μανιφέστο

Προσοχή:

Η παρουσίαση αυτή είναι δυνατόν να θίξει  θρησκευτικά συναισθήματα, ηθικές και κοινωνικές αξίες! Ελάτε με ανοιχτό μυαλό και ήρεμη διάθεση…

Πληροφορίες:

Σάββατο 21 Δεκεμβρίου 2019, 7:00 – 9:00 μ.μ.

Cinemarian, Σισμάνη 16, Νέος Κόσμος (πλησίον μετρό ΦΙΞ)

Είσοδος: 5 ευρώ

Παρακαλούμε να είστε τουλάχιστον 15 λεπτά πριν την εκδήλωση, για να εξασφαλίσετε  θέση και να ξεκινήσουμε την ώρα μας.

www.andreaskatsikoudis.com

www.cinemarian.gr