Μια εισαγωγή για μια πιο παραγωγική σκέψη και ζωή!
Οικονομία. Στη σκέψη;
Δεν μπορούμε να σκεφτόμαστε για τα πάντα όλη την ώρα. Αναπτύσσουμε έτσι ρουτίνες που αποτελούν έτοιμες λύσεις, αποτελεσματικές και οικονομικές ως προς την προσπάθεια – κυρίως την πνευματική. Πηγαίνουμε στη δουλειά μας πάντα από τον ίδιο δρόμο, μαγειρεύουμε χωρίς να αλλάξουμε τίποτα στις συνταγές μας, ακολουθούμε το ίδιο πρόγραμμα προπόνησης, έχουμε σταθερές απαντήσεις σε συγκεκριμένες ερωτήσεις και ψάχνουμε για τα συνηθισμένα καθημερινά προβλήματα τυποποιημένους τρόπους αντιμετώπισης.
Μέχρι ενός βαθμού είναι καλή κι απαραίτητη αυτή η προσέγγιση. Το θέμα όμως είναι ανεξάρτητα τι δουλειά κάνουμε (αν έχουμε), πού ζούμε, πόσο χρονών είμαστε και σε τι πιστεύουμε, οι σταθερές απαντήσεις στις ίδιες ερωτήσεις περιορίζουν τη δημιουργικότητά μας. Δηλαδή την ικανότητά μας να γινόμαστε όλο και καλύτεροι!
Ευφυϊα. Πώς;
Ποιος δεν θέλει να είναι πιο έξυπνος; (ακόμη κι αν κάποιες φορές συμφέρει να το κρύβουμε αυτό!)
Τι σημαίνει όμως στην πράξη; Η ευφυϊα ορίζεται ως η κατάλληλη πνευματική προσαρμογή του ανθρώπου στις μεταβαλλόμενες συνθήκες. Με λίγα λόγια μπροστά σου αλλάζουν τα πράγματα κι εσύ είσαι έτοιμος να βρεις την πιο σωστή αντιμετώπιση, έστω κι αν πρέπει να την ανακαλύψεις, να δοκιμάσεις κάτι νέο. Οπότε αν δεν είσαι σε κάποιο βαθμό δημιουργικός, τότε είσαι απλά χαζός! Ότι ξέρεις, ότι έχεις δοκιμάσει με επιτυχία τόσες φορές, κάποτε γίνεται εντελώς άχρηστο κι εσύ αμήχανος…
Δημιουργικός. Εγώ;
Μα είμαστε όλοι. Ως νοήμοντα πλάσματα. Δημιουργικός είναι ακόμη κι ο χιμπαντζής που παίρνει το ραβδί για να φτάσει τα φρούτα στο δέντρο… Σίγουρα όμως δεν είμαστε όλοι στο ίδιο επίπεδο και υπάρχουν και διαφορετικοί τρόποι δημιουργικής σκέψης. Το καλό όμως είναι όπως όλες οι πνευματικές και σωματικές ικανότητες μπορεί να αναπτυχθεί. Η καλλιέργειά της σε αφορά αν είσαι καλλιτέχνης, έμπορος, επιστήμονας, μάγειρας, τεχνικός, γονιός, δάσκαλος, πολιτικός, επιχειρηματίας, άνεργος… βασικά αφορά όλους μας! Ποιος δεν θέλει να γίνει πιο έξυπνος; Εφόσον έτσι θα κάνει τη ζωή του συνολικά καλύτερη.
Δεν υπάρχει μια δημιουργικότητα. Πόσες;
Οι ειδικοί μιλούν για δυο διαφορετικούς τρόπους δημιουργικότητας όσο αφορά την προσέγγιση κι επίλυση προβλημάτων. α) Τη συγκλίνουσα. Είναι η λογικομαθηματική προσέγγιση. Εξετάζουμε όλα τα δεδομένα προσεκτικά κι αναζητούμε την πιο αποτελεσματική λύση που μας προτείνει η λογική μας. Ναι, μόνο μία λύση…Είναι φανερό ότι είναι η αγαπημένη των επιστημόνων (αν κι έχουμε αρκετές περιπτώσεις επιστημόνων να λύνουν προβλήματα με ενορατικό – διαισθητικό τρόπο!).
β) Την αποκλίνουσα. Εδώ πρωταγωνιστεί η φαντασία. Η σκέψη κάνει άλματα και προτείνει νέες τολμηρές λύσεις. Ψάχνουμε το διαφορετικό, το πρωτότυπο. Εκεί που υπάρχουν συμβατικές απαντήσεις που δεν αμφισβητεί κανένας, εμείς ερχόμαστε να τους ταρακουνήσουμε και να δώσουμε νέες λύσεις. Είναι η αγαπημένη μέθοδος των καλλιτεχνών…
Η καλύτερη προσέγγιση.
Δεν υπάρχει! Ή πιο σωστά είναι αυτή που αντιμετωπίζει καλύτερα το πρόβλημα που θέλουμε να λύσουμε. Σίγουρα οι περισσότεροι μας τείνουν να χρησιμοποιούν τη μία και την άλλη την αποφεύγουν. Σε εμπειρικές έρευνες που έχουν γίνει σε επίπεδο ομάδας (φοιτητών, επιστημόνων, καλλιτεχνών, διοικητικά συμβούλια εταιριών κ.ά.), καλύτερες ομάδες ήταν αυτές που περιλάμβαναν διαφορετικούς στη σκέψη ανθρώπους – που μπορούσαν όμως να εκφραστούν ελεύθερα και γινόταν συζήτηση των απόψεών τους. Τυχεροί οι άνθρωποι που μπορούν να συνδυάζουν και τους δυο τρόπους. Μην ξεχνάμε όμως ότι μπορούμε να αναπτύξουμε όλοι τις δημιουργικές μας ικανότητες. Αρκεί να το θελήσουμε!
Προτάσεις. Δοκιμασμένες!
1) Μόνο και που το συζητάς το θέμα είσαι ήδη πιο δημιουργικός! Η δημιουργικότητα είναι πάνω από όλα στάση ζωής.
2) Συζήτησε το πρόβλημα με διαφορετικούς ανθρώπους και κατάγραψε τις προτάσεις που θα ακούσεις. Εκμεταλλεύσου την συλλογική ευφυϊα.
3) Μέσα στα πλαίσια της ομάδας αφού ξεκαθαριστεί ποιο είναι το πρόβλημα, μπορεί ο καθένας να προτείνει τη λύση του. Ακόμη και οι πιο τρελές ιδέες πρέπει να συζητηθούν και να βρεθούν επιχειρήματα για να απορριφθούν. Μια ομάδα που σέβεται και αντιμετωπίζει με σοβαρότητα όλα τα μέλη της κάποια στιγμή θα πάει μπροστά!
4) Κάνε το λάθος. Και μετά πολλά περισσότερα. Όποιος φοβάται να κάνει λάθη δεν προχωράει. Ρωτήστε ένα συνειδητοποιημένο καλλιτέχνη για τη δύναμη του λάθους και τις προτάσεις που μπορεί να κρύβει. Και οι εφευρέτες συμφωνούν με αυτό. Ξέρετε πόσες λάθος δοκιμές έκανε ο Έντισον πριν εφεύρει τον ηλεκτρικό λαμπτήρα;
5) Αυτόματη γραφή. Δεν είναι μόνο για τους σουρεαλιστές ή τους ψυχαναλυτές! Ενώ πνίγεσαι από το πρόβλημά σου, εσύ γράφεις αυθόρμητα, άμεσα, γρήγορα, χωρίς καθόλου μα καθόλου την επέμβαση της λογικής σου, ότι σου έρθει στο μυαλό. Σκόρπιες λέξεις, άσχετες εικόνες… Αυτές οι μουντζούρες ακόμη κι αν δεν σου αποκαλύψουν τη λύση, θα εκτονώσουν την ένταση που έχεις, για να μπορέσεις να δουλέψεις πιο ψύχραιμα. Και υπάρχει πάντα η πιθανότητα να σου δείξουν ότι άλλο ήταν το πρόβλημα τελικά!
6) Δούλεψε. Με πρόγραμμα, συνέπεια, κανόνες και περιορισμούς. O διάσημος Αμερικανός συγγραφέας Τζακ Λόντον κάποτε είπε στον εαυτό του ότι δεν θα κάνει άλλη δουλειά εκτός από του συγγραφέα και δεν θα σηκώνεται από το γραφείο του αν δεν γράφει τουλάχιστον 1.000 λέξεις την ημέρα. Το πρόγραμμα όμως σε προστατεύει κι από τις υπερβολές – γιατί ένα καμμένο μυαλό είναι άχρηστο…
7) Γράψε σε ένα χαρτί τις ερωτήσεις, τα δεδομένα κι όλες τις πιθανές απαντήσεις. Διάβασέ τα προσεκτικά κι αξιολόγησέ τα. Όλα φαίνονται πιο κατανοητά κι εύκολα όταν είναι γραμμένα. Μάθε να φτιάχνεις λίστες και να κρατάς σημειώσεις. Έχε μαζί σου πάντα χαρτί και στιλό.
8) Ρίξτο στο τρέξιμο. Ή στο περπάτημα σε ένα πάρκο. Γενικά σε πράξεις σταθερά επαναλαμβόμενες, γιατί βοηθούν το μυαλό να χαλαρώσει και να δημιουργήσει νέες ιδέες. Ακόμη και το πλύσιμο πιάτων βοηθάει σε αυτό!
9) Ρίξτο στο τρέξιμο (πάλι!). Η σωματική άσκηση αυξάνει πευματικές ικανότητες όπως τη μνήμη, τη συγκέντρωση, την επιμονή και συνολικά (έχει αποδειχθεί) την ευφυϊα. Και μην ξεχνάμε τη σχέση σώματος και μυαλού. Ή θα δουλεύουν μαζί καλά ή …
10) Βρες έμπνευση από παντού. Δες τι ωραία που “κλέβουν” οι καλλιτέχνες ο ένας από τον άλλο (π.χ. ο Πικασό από το φίλο του Μπρακ πήρε τον κυβισμό). Διάβασε βιβλία (λογοτεχνικά κι επιστημονικά), κόμιξ, δες ταινίες, άκου μουσική, πήγαινε σε εκθέσεις τέχνης, διάβασε εφημερίδες, αποζήτησε την επικοινωνία με καλλιεργημένους ανθρώπους, δώσε στο μυαλό σου ερεθίσματα για να δημιουργήσει!
11) Το παιχνίδι των τρελών συνδυασμών. Θέλεις για παράδειγμα πιο πολύ κόσμο στην επιχείρησή σου; Άνοιξε ένα λεξικό σε δυο τυχαίες σελίδες. Πάρε τις δυο λέξεις που θα πρωτοδεις και ψάξε να βρεις πώς θα μπορούσαν να συνδυαστούν για να σε βοηθήσουν στο στόχο σου. Όσο άσχετες κι αν φαίνονται ψάξε τι ιδέες μπορούν να κρύβουν, πριν δοκιμάσεις άλλες. Μην ξεχνάς ότι στην εποχή μας μια πρωτότυπη ιδέα που καλύπτει μια ανάγκη είναι πιο σημαντική κι από το κεφάλαιο…
12) Πήγαινε εκδρομή. Βόλτα στην Πάρνηθα. Έστω στο πάρκο δίπλα σου. Χαλάρωσε! Το άγχος μπορεί να μπλοκάρει ακόμη και τον πιο δημιουργικό άνθρωπο. Η απάντηση μπορεί να βρίσκεται μπροστά σου. Έτσι διαστήματα σκληρής δουλειάς, πρέπει να εναλλάσσονται με άλλα ψυχαγωγίας και χαλάρωσης. Άνθρωποι είμαστε, όχι μηχανές!
Έχω δει ανθρώπους χωρίς πολλές δυνατότητες στη σκέψη και με χαμηλή μόρφωση να γίνονται επιτυχημένοι επιχειρηματίες, γιατί είχαν ανοιχτά τα μάτια και τα αυτιά τους και κανένα πρόβλημα να παραδεχτούν τα λάθη τους και να δοκιμάσουν νέες ιδέες. Όπως κι έχω δει ταλαντούχους καλλιτέχνες να μπαίνουν σε μια αυτοκαταστροφική ρουτίνα και να μπλοκάρουν μόνοι τους ότι πιο δημιουργικό έχουν!
Η δημιουργικότητα είναι πάνω από όλα στάση ζωής. Αν θέλεις να ανανεώνεσαι και να προχωράς θα βρίσκεις τρόπους και έμπνευση. Αν από την άλλη πλευρά νιώθεις ότι τα ξέρεις όλα κι ότι κάνεις είναι σωστό… τότε καλή συνέχεια! Εμείς θα την έχουμε σίγουρα…
Οι βασικές ιδέες που αναφέρονται στο συγκεκριμένο άρθρο προέρχονται από το δίμηνο σεμινάριο “Creativity, Innovation and Change”,
The Pennsylvania State University, μέσα από την online πλατφόρμα Coursera (coursera.org)
