Σύγχρονη Ελλην. Φωτογραφία (βιβλίο)

Παρουσίαση βιβλίου

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ του Κώστα Ιωαννίδη

Δεν υπάρχουν πολλά βιβλία για τη σύγχρονη ελληνική φωτογραφία.  Όπως και σε άλλα θέματα η χώρα μας είναι πίσω και στη φωτογραφία – ως ιστορία, θεωρία, τέχνη, φιλοσοφία, κοινωνιολογία.

Ο Κώστας Ιωαννίδης έγραψε ένα βιβλίο που διαβάζεται εύκολα και αυτό δεν είναι συνηθισμένο για πανεπιστημιακό δάσκαλο.  Με απλό τρόπο, ενώ συγχρόνως δεν μιλάει μόνο για φωτογράφους και τάσεις, για θέματα και γεγονότα, αλλά ορίζοντας έννοιες,  μας δίνει και ένα πλαίσιο συζήτησης για τη φωτογραφία ως τέχνη.  Όπως γράφει και ο ίδιος: Χρειαζόμαστε πρώτα λέξεις κοινά αποδεκτές για να μιλήσουμε κατόπιν για τα πράγματα.

Η σύγχρονη ελληνική φωτογραφία, όπως φαίνεται και από αυτό το βιβλίο, δεν είναι μία, όπως μία δεν είναι η φωτογραφία ως τέχνη. Υπάρχουν, ειδικά σήμερα, στη μεταμοντέρνα εποχή, πολλά αισθητικά ρεύματα και τρόποι προσέγγισης των θεμάτων, αλλά και της ίδιας της φωτογραφίας ως μέσου.

Οι βεβαιότητες και οι αφορισμοί δεν ταιριάζουν στον 21^ο αιώνα. Ένα από τα αγαπημένα θέματα των φωτογράφων (όπως και των υπόλοιπων καλλιτεχνών) είναι η ίδια η αμφισβήτηση της εικόνας. Αυτό που βλέπεις, είναι αυτό που βλέπεις; Γιατί; Σε ποιο πλαίσιο; Τι κρύβεται από πίσω; Τι θέλω να σε κάνω να πιστέψεις;

Βρήκα ιδιαίτερα ενδιαφέρον τον τρόπο που ταξινομεί τις σύγχρονες τάσεις ο συγγραφέας μέσα από τα θέματα που απασχολούν τους φωτογράφους.  Ενδεικτικά παραθέτω τους τίτλους κεφαλαίων του βιβλίου του:

Το σώμα ως γλυπτό, Το φωτογραφικό ανοίκειο, Η ανία ως εικονοπλαστική στρατηγική, Επιτελεστικές πρακτικές, Η φωτογραφία του κοινωνικού χώρου, Οικειοποιήσεις και σφετερισμοί, Το τοπίο και οι θεατές του.

Αρκετά από τα ονόματα που παραθέτει ομολογώ δεν τα ήξερα, αν και διαβάζω οτιδήποτε σχετικό υπάρχει τα τελευταία χρόνια και φυσικά πηγαίνω και σε όσες εκθέσεις μπορώ. Σκοπεύω να μελετήσω τη δουλειά μερικών από αυτών των φωτογράφων, ενώ άλλα ονόματα πιστεύω αναφέρονται περισσότερα για τη θεματολογία τους παρά για το επίπεδο της δουλειάς τους.

Γνωρίζω ότι στη σύγχρονη τέχνη δεν παίζει τόσο μεγάλο ρόλο η αισθητική (όσο στο μοντερνισμό) και κάποιες φορές αποφεύγεται συνειδητά, αλλά δεν μου αρκεί πάντα το θέμα για να χαρακτηρίσω ενδιαφέρουσα μια δουλειά. Πόσες ακόμη άσχημες ή άτσαλες ή αδιάφορες φωτογραφίες πρέπει να δούμε και μετά να διαβάσουμε το σκεπτικό του φωτογράφου για να καταλάβουμε τι κάνει και γιατί;  Αλλά όπως και σε όλες τις τάσεις πάντα υπάρχουν οι καλοί, οι κακοί και οι μέτριοι (απλά μια εννοιολογική φωτογραφία που δεν έχει πρωτοτυπία σε κανένα επίπεδο δεν βλέπεται, βαριέμαι πια να προσπαθήσω!).

Το βιβλίο έχει μεγάλο λοιπόν ενδιαφέρον για τους φίλους της φωτογραφίας. Ακόμη κι αν είστε θιασώτες πιο «κλασικών» μορφών «καλλιτεχνικής φωτογραφίας» θα πάρετε ιδέες για το τι κάνουν οι άλλοι φωτογράφοι σε διεθνές επίπεδο (το βιβλίο βέβαια μιλάει για Έλληνες, αλλά αυτές είναι παγκόσμιες τάσεις της σύγχρονης φωτογραφίας) και θα προβληματιστείτε για τα φωτογραφικά θέματα, τους τρόπους παρουσίασής τους και την αλήθεια της εικόνας. 

Επίσης θεωρώ σημαντικό που ασχολείται έντονα ο συγγραφέας με το πώς παρουσιάζουν οι φωτογράφοι το «διαφορετικό» και την προσοχή που χρειάζεται για να μην αισθητικοποιήσουν θέματα όπως την παραμονή σε ένα ψυχιατρείο ή φυλακή.

Γράφει για παράδειγμα σε ένα σημείο ο Κώστας Ιωαννίδης: Η δε προσέγγιση της ετερότητας μέσω θεμάτων όπως «τσιγγάνος», «μετανάστης» κ.ο.κ., προκειμένου το αποτέλεσμα να συνιστά πολιτικά δυναμική παρέμβαση οφείλει να συνοδεύεται από την τοποθέτηση του ζητήματος του «ποιος είμαι εγώ», «εκ μέρους τίνος μιλώ», και τέλος «σε ποιον απευθύνομαι», αλλιώς η διαφορετικότητα και ο άλλος αποτελούν απλώς αναλώσιμα θέματα και θεάματα σε μια βιομηχανία (πολιτικά ορθών, τελευταία) εικόνων.

Η έκδοση είναι ιδιαίτερα φροντισμένη από τις εκδόσεις Futura που εδώ και πολλά χρόνια όχι μόνο μας προσφέρουν μερικά από τα πιο ενδιαφέροντα βιβλία τέχνης, αλλά διακρίνονται κι από την όμορφη γραφιστική τους δουλειά και γενικότερα επιμέλεια.

Κώστας Ιωαννίδης, Σύγχρονη Ελληνική Φωτογραφία, Ένας αιώνας σε τριάντα χρόνια

Εκδόσεις Futura, Αθήνα 2008

                        

Ανδρέας Κατσικούδης

www.andreaskatsikoudis.com

Το κείμενο αυτό πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό Photologio τον Οκτώβριο του 2019